ACM adviseert ziekenhuizen samen te werken voor betere EPD-voorwaarden

Nieuwsbericht | 24-01-2022 | 09:50

Goed werkende ICT-markten in de zorg zijn een noodzakelijke voorwaarde voor een duurzaam zorginformatiestelsel in de zorg. Daarom is de Autoriteit Consument en Markt (ACM) in haar rol als toezichthouder een onderzoek gestart naar de werking van de markten voor informatiesystemen van zorginstellingen en digitale gegevensuitwisseling in de zorg. Het onderzoek, ZIS/EPD-systemen: marktproblemen en oplossingsrichtingen Een tussenstand, december 2021, moet leiden tot een leidraad die de concurrentieregels voor ICT-leveranciers in de zorg verduidelijkt. De ACM constateerde eerder al dat ziekenhuizen in veel gevallen ‘klemvast’ zitten aan hun leverancier van zorginformatiesystemen (vendor lock-in). Een leveranciersklem kan leiden tot negatieve gevolgen voor de prijs, kwaliteit en innovatie van ICT-systemen en applicaties in de zorg, en uiteindelijk ook de kwaliteit van zorg.  ACM heeft inmiddels een eerste deel van de informatie geanalyseerd die leidt tot een aantal inzichten. Het tweede deel wordt later in 2022 verwacht met een verdiepende analyse.

Markt

ACM typeert de markt als heterogeen, nationaal en geconsolideerd. Heterogeen vanwege het verschil in aanbod, keuzes en behoeften van ziekenhuizen.  De ZIS/EPD-systemen zijn in de praktijk vaak maatwerk van gekozen functionaliteiten en modules en koppelingen met andere applicaties, zoals applicaties voor telemonitoring of zelfmanagement van patiënten. Een ZIZ/EPD-systeem is in elk land anders vanwege land-specifieke wet- en regelgeving in de gezondheidszorg, taal en land specifieke eisen zoals het diagnose behandelcombinatie-model (DBC-model). Volgens ACM hebben alle ziekenhuizen in Nederland een ZIS/EPD-leverancier gekozen. Chipsoft (HiX) is de marktleider in Nederland met 51 ziekenhuisimplementaties. Epic is de tweede leider die met name UMC’s en grote (topklinische) ziekenhuizen bedient. Diens EPD-systeem draait in elf ziekenhuizen. De overige ziekenhuizen beschikken over een Nexus- of Cerner/SAP-systeem.

Interoperabiliteit

Het aanbod van ZIS/EPD systemen is niet altijd transparant en inzichtelijk op het vlak van interoperabiliteit en datadeling, schrijft de ACM . Dit komt vanwege (deels) ontbreken van functionaliteiten met open standaarden en een mate van gebrek aan eenheid in gebruikte programmeertaal en techniek. Interoperabiliteit is belangrijk. Patiënten gaan in een zorgtraject bij meerdere zorgaanbieders langs. Die zijn voor een juiste behandeling gebaat bij een juiste informatie-uitwisseling met andere zorgaanbieders. Daarom moeten ZIS/EPD-systemen van ziekenhuizen data kunnen uitwisselen tussen die systemen.

Risico’s mededinging

Minder interoperabiliteit in de markt is een van de drie risico’s die ACM schetst voor mededinging. Een tweede risico is dat een aanbieder van ZIS/EPD-systemen onredelijke technische en contractuele beperkingen oplegt aan de gebruikers van haar systeem. Hierdoor neemt de concurrentie tussen ZIS/EPD-aanbieders af. Marktmacht kan zich ook uiten in hoge tarieven voor het gebruik van een ZIS/EPD-systeem. De ACM constateert in haar onderzoek dat bij afsluiting van contracten niet op voorhand alle kosten en tarieven vaststaan of objectief zijn vast te stellen. Leveranciers blijken vaak een jaarlijkse verhoging te hebben opgenomen van de afgesproken vaste prijs/tarieven, soms hoger dan de inflatiestijging.

Clusters

Op basis van de analyse van de afgesloten contracten, ziet de ACM ziet dat er (regionale) clusters van ziekenhuizen met hetzelfde ZIS/EPD-systeem ontstaan. Het voordeel hiervan is dat ziekenhuizen eenvoudiger kunnen samenwerken en informatie uitwisselen wanneer ze hetzelfde ZIS/EPD-systeem gebruiken. Hetzelfde geldt voor samenwerking met en doorverwijzing naar andere zorgsectoren, zoals huisartsenzorg en verpleeghuiszorg. Het bestaan van dergelijke clusters belemmert potentieel de overstap naar een andere ZIS/EPD-leverancier.

Vendor lock-In

Uit de eerste verkenning ziet de ACM dat de gevestigde ZIS/EPD-Leveranciers een sterke positie hebben vanwege de vendor lock-in. Het onderzoek wijst uit dat ziekenhuizen een kleine onderhandelingsruimte hebben en een grote afhankelijk van de leveranciers voor het maken van koppelingen of uitvoeren van updates of aanpassingen. Als ziekenhuizen gaan samenwerken richting ZIS/EPD-leveranciers kunnen zij hun positie versterken zo nodig gezamenlijk met verzekeraars en/of het ministerie VWS - hun positie kunnen verbeteren door middel van betere (inkoop)samenwerking en meer standaardisering, stelt de ACM voor.

Samenwerking ziekenhuizen

Ziekenhuizen kopen nu zelfstanding een ZIS/EPD systeem in. Zij zouden kunnen samenwerken voor de inkoop van nieuwe modules of de inkoop van aanvullende of doorontwikkelde ICT-producten en –diensten of de inkoop van een nieuw ZIS-EPD-systeem. Naast beter de voorwaarden stellen, kunnen ziekenhuizen ook de doorontwikkelingsrichting beïnvloeden van het huidige ZIS/EPD-systeem, toegang aanvragen voor aanvullende ICT-producten en – diensten, en wensen over bijvoorbeeld interoperabiliteit en open standaarden aankaarten.

Samenwerking ICT-leveranciers over interoperabiliteit

Naast de ziekenhuizen ziet de ACM ook een rol voor de ICT-leveranciers om de gegevensuitwisseling tussen zorginstellingen via interoperabiliteit van ZIS/EPD-systemen te stimuleren.  ICT Leveranciers zouden afstemming moeten vinden over gezamenlijk te hanteren open standaarden voor bijvoorbeeld datastructuur, koppelingen of communicatieprotocollen, en de toegang tot het ZIS/EPD-systeem voor aanbieders van aanvullende diensten vergemakkelijken. Ook biedt samenwerking over open standaarden de leveranciers de mogelijkheid vooruit te lopen op een betere afstemming binnen interoperabiliteit bevorderende overheidsinitiatieven zoals VIPP 5 en Wegiz.